Tipping Point Ahead: over kantelpunten in het klimaat
Tipping Point Ahead is een interactief project voor middelbare scholieren, op initiatief van het Netherlands Earth System Science Centre (NESSC). Onderzoekers binnen NESSC willen klimaatverandering beter begrijpen en betrouwbare voorspellingen doen over het klimaat van de toekomst. Maar hoe pak je dat onderzoek aan?
[collapsibles]
Het Tipping Point Ahead project is bedoeld om scholieren te laten zien dat je vanuit allerlei invalshoeken naar het klimaat kan kijken – bij het NESSC werken natuurkundigen, scheikundigen, biologen, geologen en wiskundigen. De onderzoekers vertellen wat ze motiveert, en zijn bereikbaar voor vragen.
Bij Tipping Point Ahead horen filmpjes, interviews en twee onderwijsmodules, te gebruiken in de klas bij de vakken natuurkunde, scheikunde, biologie, aardrijkskunde, NLT en ANW.
[collapse title=’Wat is er belangrijk voor een opleider?’]
De uitgangspunten van Tipping Point Ahead, en de onderwijsmodules die daarbij horen, zijn:
- Aansluiten bij wat een leerlingen weet en kan
- Benadrukken waar en hoe leerlingen hun kennis kunnen gebruiken binnen studie en beroep (met name in onderzoek)
- Visualiseren van belangrijke onderwerpen in klimaatonderzoek
- Zelfstandigheid: leerlingen kunnen zelf aan de slag, docenten helpen en begeleiden
- Differentiatie: leerlingen kunnen op eigen snelheid door de module heen
- Opbouw van denkvaardigheidsniveaus: ook analyseren, evalueren en creëren komen aan bod
- Oefenen in het expliciet lezen van niet tekstuele informatie (bijv. tekeningen, diagrammen, modellen)
- Realiseren dat wetenschap mensenwerk is
Omdat de modules zijn gemaakt in samenwerking met wetenschappers en onderwijskundigen, kan het lesmateriaal een brug slaan tussen het voortgezet onderwijs en het hoger onderwijs. Tipping Point Ahead laat zien hoe klimaatonderzoek werkt in de praktijk, en geeft er een voorproefje van middels de modules. Contact met de wetenschappers is mogelijk via de website; daardoor kunnen zowel docenten als scholieren hun vragen of opmerkingen kwijt.
[/collapse]
[collapse title=’Wat is er belangrijk voor een docent?’]
- Tipping Point Ahead geeft een context aan klimaat. De korte filmpjes (~4 min) helpen begrippen uit klimaatonderzoek inzichtelijk maken en leggen uit waarom klimaatonderzoek zo’n uitdaging is
- Het biedt concreet lesmateriaal in de vorm van lesmodules
- De modules zijn zeer duidelijk gestructureerd en de docentenhandleiding geeft een compleet overzicht van de doelen binnen de module. Uiteraard is het ook mogelijk om losse opdrachten hieruit te gebruiken
- De module werkt naar een eindopdracht toe, waar leerlingen zelfstandig mee aan de slag gaan
- Het eerste hoofdstuk van de module kan gedownload worden vanaf www.tippingpointahead.nl/modules, en docenten kunnen de volledige versie en de handleiding aanvragen via redactie@tippingpointahead.nl
- De activiteiten kunnen in een eigen serie lessen over klimaat ingepast worden, bij verschillende vakken. Tipping Point Ahead is ook goed te gebruiken in een vakoverstijgende science-context
[/collapse]
[collapse title=’Wat biedt Tipping Point Ahead?’]
Tipping Point Ahead biedt de mogelijkheid voor leerlingen achter de schermen te kijken en te ervaren wat wetenschap is. Daarnaast zijn er twee lesmodules ontwikkeld en wordt er elk jaar een profielwerkstukwedstrijd georganiseerd.
[/collapse]
[collapse title=’Jonge onderzoekers in beeld’]
Op www.tippingpointahead.nl zijn filmpjes te zien waarin jonge onderzoekers (veelal promovendi) uitleggen wat ze aan het doen zijn. Voor leerlingen een kans om eens achter de schermen te kijken bij wetenschap. Op een Klokhuis-manier wordt uitgelegd waar het onderzoek over gaat, maar ook is er aandacht voor de menselijke kant van wetenschapper zijn: soms lukt er iets niet, soms is iets heel leuk om te doen, en soms kun je geen touw vastknopen aan je resultaten.
De onderzoekers die meewerken aan het Tipping Point Ahead project zijn allen bereikbaar voor vragen:
[/collapse]
[collapse title=’Lesmodule 1: Tipping Points on Ice’]
De eerste module gaat over kantelpunten en ijs. Een samenvatting van wat leerlingen te wachten staat met deze module:
Ons klimaat veranderd. Vrijwel alle wetenschappers zijn het daarover eens. Over de omvang van de klimaatverandering lopen de verwachtingen uiteen. Er wordt veel onderzoek verricht naar klimaatverandering. Vooral naar de mogelijke gevolgen ervan. Eén van de gevolgen van klimaatverandering met een grote mondiale impact is het smelten van landijs.
De grootste hoeveelheden landijs bevinden zich in de ijskappen van Antarctica en Groenland. In deze module staat het mogelijk smelten van deze ijskappen centraal. Tipping points spelen hierin een cruciale rol. Als het smelten van een ijskap een zekere grenswaarde – het tipping point – overschrijdt, wordt het vrijwel helemaal afsmelten een onomkeerbaar proces. En dat kan grote gevolgen hebben.
De zeespiegel kan met vele meters stijgen. Deze stijging zal niet overal op aarde even groot zijn. Er zijn zelfs plekken waar de zeespiegel zou kunnen dalen. Toch is het op voorhand duidelijk dat veel dichtbevolkte deltagebieden in zo’n geval kunnen overstromen. Honderden miljoenen mensen lopen dan gevaar.
Je focust in deze module op de grootste landijsmassa’s: de ijskappen van Antarctica en Groenland. De centrale vraag in de module luidt: waar ligt het tipping point voor de Groenlandse en Antarctische ijskappen?
Voordat je die vraag kunt beantwoorden moet je eerst meer weten over ijskappen. Hoe ontstaan ze? Hoe smelten ze? Hoe meten we de omvang van een ijskap of de snelheid waarmee deze smelt? Allemaal vragen waarop je in het eerste deel van deze module een antwoord kunt vinden. Verderop in de module ga je zelf onderzoek doen. De eindopdracht is het schrijven van een scenario voor een documentaire over het tipping point van één van de ijskappen.
[/collapse]
[collapse title=’Lesmodule 2: Tipping Poits in Past Climate’]
De tweede module gaat over het klimaat en kantelpunten in het verleden. Een samenvatting van wat leerlingen te wachten staat met deze module:
De film The day after tomorrow van Ronald Emmerich (2004) schetst een interessant scenario over wat er kan gebeuren als klimaatverandering een zekere grenswaarde overschrijdt. In de film ontstaan allerlei natuurrampen die uiteindelijk uitmonden in het begin van een nieuwe ijstijd. Noord-Amerika wordt zwaar getroffen.
Hoewel The day after tomorrow in veel opzichten vooral een typische Hollywood blockbuster is en er inhoudelijk het nodige valt af te dingen op het verhaal, snijdt de film toch een interessante vraag aan: hoe sterk kan het klimaat veranderd worden, voordat we een kantelpunt of tipping point bereiken waarop het klimaat doorslaat in een bepaalde richting? Dat is de centrale vraag waarop je in deze module een antwoord gaat proberen te vinden.
Hoewel er nog enkelen zijn die het ontkennen, is de overgrote meerderheid van de klimaatwetenschappers het er inmiddels over eens dat de huidige klimaatverandering in ieder geval voor een deel het gevolg is van menselijk handelen. Om de vraag te kunnen beantwoorden wanneer de klimaatverandering leidt tot een onomkeerbaar proces, kunnen we kijken naar het verleden. Er zijn momenten in de geologische geschiedenis van de aarde geweest waarop abrupte klimaatveranderingen plaatsvonden. Als we in staat zijn om te achterhalen wat er destijds is gebeurd, biedt het verleden wellicht niet alleen de sleutel tot het heden, maar ook tot de toekomst.
Voordat je de centrale vraag van deze module kunt beantwoorden moet je eerst wat meer weten over het klimaat van het verleden (het paleoklimaat). Dit ga je in de module doen door eerst de geologische tijdschaal en de koolstofkringloop te bestuderen.
[/collapse]
[collapse title=’Profielwerkstukwedstrijd’]
Voor HAVO/VWO-leerlingen die in 2017 hun profielwerkstuk afronden, heeft Tipping Point Ahead een wedstrijd uitgeschreven. Op basis van hun profielwerkstuk gecombineerd met een korte videoclip maken eindexamenscholieren kans op een speciaal voor hen georganiseerde excursie naar IJsland. Deze excursie zal in de zomer van 2017 plaatsvinden.
Werkstuk
Het is de bedoeling dat het profielwerkstuk een onderwerp bespreekt dat gerelateerd is aan klimaatverandering. Het kan van alles zijn. Zoek bijvoorbeeld een oplossing voor het klimaatprobleem. Wat als we alle CO2 opzuigen met een afzuigkap? Of een grote ijsmachine op de Noordpool zetten? Hoe krijgen we iedereen in Nederland bewust van de gevolgen van klimaatverandering? Of maak een onderzoeksplan: wat zouden ze bij NESSC moeten onderzoeken en hoe zou je dat aanpakken? Voer je eigen onderzoek uit. Scholieren mogen creatief zijn; voor de wedstrijdinzending mag bijna alles, zo lang het maar over het klimaat gaat. Scholieren moeten daarnaast op hun wetenschappelijke houding letten: stel een scherpe vraag, wees kritisch, en zorg dat het onderwerp interessant is en impact heeft op de wetenschap.
Videoclip
Naast de inzending van de originele versie van het profielwerkstuk maken de inzenders een filmpje van maximaal 3 minuten waarin ze hun profielwerkstuk op een aansprekende, creatieve en verrassende manier presenteren, toelichten of nog een stap verder brengen.
Meer info staat op www.tippingpointahead.nl/win.
[/collapse]
Verwijzingen
- Website: www.tippingpointahead.nl
- Website: www.nessc.nl
[/collapsibles]
