Taalgericht vakonderwijs

Taalgericht vakonderwijs staat voor een didactiek die gebruik maakt van het feit dat taal een belangrijke rol speelt bij het leren, wat er ook geleerd wordt. taalgerichtvakonderwijs.nl Zie ook het Handboek en het gerelateerde platform Rekenbewust vakonderwijs.

Wat is taalgericht vakonderwijs?

Taalgericht vakonderwijs is te omschrijven als contextrijk onderwijs, vol interactie en met taalsteun. De eerste twee begrippen, context en interactie, zijn niet specifiek voor taalgericht vakonderwijs. Alle docenten werken met contexten en samenwerkend leren levert veel zinvolle interactie. Voor vaktaalleren is aandacht voor beide echter onmisbaar. Door de leerlingen daarbij op diverse manieren taalsteun te geven, is het leerproces te optimaliseren. De lat kan hoger!

Uitgangspunt van Taalgericht vakonderwijs is dat taal, leren en denken onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Taalgericht vakonderwijs zoekt naar mogelijkheden om leren en taal aandacht te geven in de vaklessen. De vakinhoud staat voorop, en daarover praat en schrijf je met elkaar in vaktaal. Aandacht voor taal betekent dan dubbele winst. De leerling begrijpt het vak beter en werkt bovendien aan zijn of haar taalvaardigheid.

TVO en Wiskunde/rekenen

In de reken-wiskundeles spelen verschillende soorten taal een rol. Leerlingen maken kennis met specifieke vaktaal, met reken-wiskundige begrippen zoals: verhouding, dl. en procent en met vakspecifieke formuleringen zoals: één op de vier, één per vier, één staat tot vier (bij verhoudingen). In de reken-wiskundeles gebruiken we taal op een andere manier dan in de geschiedenisles of bij natuuronderwijs. Daarnaast komen kinderen begrippen tegen uit de schooltaal, die begrippen omvat als: toename, verband en aflezen, en die de taal is waarop het redeneren en reflecteren steunt. Daarnaast bevatten contexten soms ook woorden uit de dagelijkse taal die leerlingen niet kennen (voorrijdkosten, ingredi√´nten en plinten).

In de rekenles besteden leraren doorgaans weinig expliciete aandacht aan taal. Ze gaan er vaak ten onrechte vanuit dat leerlingen de benodigde taal wel oppikken tijdens de les. Het blijkt dat veel leerlingen de rekentaal niet echt begrijpen. Dit wordt vaak duidelijk als ze de rekentaal zelf actief moeten gebruiken (Van den Boer, 2003; Hajer, 1996).

Voor taalzwakke leerlingen kan de taligheid van het vak rekenen-wiskunde een obstakel vormen. In het verleden werd soms een oplossing gezocht in het ontwijken van taal, maar dit is contraproductief. Het maakt de zaak er niet beter op: mogelijke problemen blijven voor leerlingen en docenten onzichtbaar; bovendien is de kans aanwezig dat het werkelijk begrijpen van rekenen-wiskunde wordt belemmerd, wat zich later onherroepelijk wreekt. Ook oplossingen in de vorm van extra taalaanbod los van het vak rekenen-wiskunde bieden weinig soelaas.

De laatste jaren zoekt men naar oplossingen in een benadering waarin taal en vakinhoud geïntegreerd worden. Dit taalgericht vakonderwijs wil taalachterstanden aanpakken binnen de vakles. Bij taalgericht rekenwiskundeonderwijs krijgen de leerlingen de gelegenheid om de voor rekenen relevante taal te ontwikkelen, de taal die ze nodig hebben om het vak te leren (Van Eerde, 2009).

Rekenen-wiskunde en de daarbij behorende taal ontwikkelen zich samen en beïnvloeden elkaar: ze zijn onlosmakelijk verbonden. Langzamerhand wordt duidelijk dat aandacht voor taal in de rekenles noodzakelijk is, niet alleen voor taalzwakke leerlingen maar voor alle leerlingen. Alle leerlingen moeten immers de taal van rekenen-wiskunde leren. Aandacht voor taal in de rekenles kan niet alleen bijdragen aan het tijdig signaleren van rekenproblemen maar ook aan het bevorderen van leerprocessen.

[collapsibles]
[collapse title=’Projecten’]

• TRaP – Taal en Rekenen als Professie, voor primair onderwijs (2013-2015)
• LaMaVoC, Erasmus+ project voor het (v)mbo (2019-2020)

[/collapse]
[collapse title=’Artikelen’]

• Bakker, A. (2022). Supporting the development of the bilingual lexicon through translanguaging: a realist review integrating psycholinguistics with educational sciences (PDF) European Journal of Psychology of Education. doi:10.1007/s10212-021-00586-6 .
• De Bruijn, H. (2009). De taal van natuurwetenschappen Hoe daar in de klas mee om te gaan (PDF) Impuls. .
• Hajer, M. (2009). De lat hoog voor vakonderwijs: taalbeleid in de klas via taalgerichte vakdidactiek (PDF) Vonk, 38(1). .
• Hajer, M. and Meestringa, T. (2015). Handboek taalgericht vakonderwijs (PDF). Enschede: Platform taalgericht vakonderwijs, Coutinho.
• Hajer, M. and Norén, E. (2016). Teachers’ Knowledge about Language in Mathematics Professional Development Courses: From an Intended Curriculum to a Curriculum in Action (PDF) EURASIA Journal of Mathematics Science and Technology Education, 13(7b), 4087-4114. doi:10.12973/eurasia.2017.00808a .
• Hickendorff, M. (2021). The Demands of Simple and Complex Arithmetic Word Problems on Language and Cognitive Resources Frontiers in Psychology, 12, 4494. doi:10.3389/FPSYG.2021.727761/BIBTEX .
• Jonker, V. and De Hoo, M. (2019). Grote verschillen bij cursisten én docenten. Digitale basisvaardigheden en de professionaliteit van de docent (PDF) Les. Tijdschrift voor NT2 en taal in het onderwijs, 37(211), 3. .
• Van Eerde, D. and Hajer, M. (2005). Language sensitive mathematics teaching – students’ talking and writing enlighten hidden problems (PDF) In M. Bosch (Ed.), Fourth Congress of the European Society for Research in Mathematics education. Spain, Sant Feliu de Guíxols.
• Vanhooren, S. and Wulftange, L. (Eds.). (2020). De taalcompetente leraar. Een referentiekader voor taalcompetenties van leraren in Nederland en Vlaanderen (PDF). Den Haag: Taalunie.
• Verschaffel, L., Schukajlow, S., Star, J. and Van Dooren, W. (2022). Word problems in mathematics education: a survey ZDM – Mathematics Education, 52(1), 1–16. doi:10.1007/s11858-020-01130-4 .
• Wessel, L., Prediger, S., Stein, A., Wijers, M. and Jonker, V. (2020). Sprachbildung für das Mathematiklernen in beruflichen Kontexten – eine Handreichung für die Praxis (PDF). Dortmund / Arnsberg: DZLM.

[/collapse]
[/collapsibles]