Begripsproblemen rond warmte en temperatuur

In het dagelijks leven liggen de betekenissen van warmte en temperatuur dicht bij elkaar. Dat levert voor leerlingen vaak begripsproblemen op. Die problemen kunnen worden opgelost door een zorgvuldige begripsopbouw van deze begrippen in de lessen natuur- en scheikunde. De begripsopbouw in de leerboeken laat echter nog wel eens te wensen over. Onderstaande artikelen bespreken hoe je hier als docent grip op kunt krijgen, door goed te luisteren.

Wat heeft een lerarenopleider hieraan?

De vakdidacticus natuur- en scheikunde kan aandacht besteden aan leerlingdenkbeelden die niet overeenkomen met de natuurwetenschappelijk geaccepteerde begrippen, maar wel een kern bevatten waarop het begrip gebouwd kan worden. Zulke denkbeelden worden ook wel eens misconcepties genoemd. Het denkbeeld dat warmte en temperatuur ongeveer dezelfde betekenis hebben is daar een voorbeeld van.

In onderstaande artikelen komt naar voren hoe docenten (in opleiding) gevoel kunnen krijgen voor de begripsontwikkeling die leerlingen doormaken door zorgvuldig naar hen te luisteren. Het Engelse artikel geeft bovendien aan dat ook docenten-in-opleiding soms moeite hebben met het verschil tussen warmte en temperatuur. Het geeft een manier om deze begripsproblemen op te sporen en de docenten op een veilige manier bewust te maken van hun begripsprobleem.

Wat heeft een docent hieraan?

De docent wordt geïnformeerd over begripsproblemen bij leerlingen rond warmte en temperatuur en biedt mogelijke oplossingen. Tevens laat het tweede artikel (uit 2002) zien hoe deze problemen vergroot kunnen worden door onzorgvuldige begripsopbouw in leerboeken.

Artikelen

Onderbouw leerlingen kunnen aan de hand van twee eenvoudige experimenten gevoel krijgen voor het verschil tussen warmte en temperatuur. Lees daarover het volgende NVOX-artikel.

• Download: Valk, T. van der, & I. Frederik (2001). Twee kernexperimenten rond temperatuur en warmte. NVOX 26(10), 534-537. Leerboeken kunnen onbedoeld bijdragen aan de verwarring tussen warmte en temperatuur, door te suggereren dat toevoer van warmte altijd gepaard gaat met een temperatuurverhoging. Lees het volgende NVOX-artikel waarin leerboeken kritisch worden geanalyseerd.
• Download: Frederik, I, & T. van der Valk (2002). Temperatuur en warmte in de natuur- en scheikundeboeken voor de basisvorming. NVOX 27(5), 237–241. Begripsproblemen rond warmte en temperatuur vind je niet alleen bij leerlingen, maar ook bij leraren-in-opleiding. Daarover gaat het volgende onderzoeksartikel.
• Download: Frederik, I., T. van der Valk, L. Leite & I. Thorén (1999). Pre-service Teachers and Conceptual difficulties on Temperature and Heat. European Journal of Teacher Education, 22, 1, p. 61-74.