Onderwijs over ioniserende straling

Onderwijs moet leerlingen niet alleen voorbereiden op een vervolgstudie, maar ook op het deelnemen aan de samenleving van de 21ste eeuw. Daarom moeten leerlingen niet alleen inhoudelijke kennis hebben van ioniserende straling, maar ook van de risico’s. Maar aan welke voorwaarden moet een VO natuurkundeles over straling voldoen, als je wil dat leerlingen risico’s van toepassingen van ioniserende straling kunnen inschatten?

[collapsibles]

Wat is er belangrijk voor een opleider / docent?

Risico’s van ioniserende straling worden vaak niet goed ingeschat. Dit artikel gaat in op voorwaarden waaraan een VO natuurkundeles over straling moet voldoen, als je wil dat leerlingen risico’s van straling juist kunnen inschatten.

Onderzoeksopzet

Eijkelhof maakte in zijn studie gebruik van 3 informatiebronnen:

• Experts op het gebied van straling: een Delphi studie met 63 experts
• Kranten: meer dan 1000 artikelen uit Nederlandse en Engelse kranten werden gescreend op ‘leken ideeën’ over straling
• Middelbare school leerlingen: 312 leerlingen vulden een open vragenlijst in, 30 leerlingen werden geïnterviewd en 138 leerlingen vulden vragenlijsten in nadat ze les hadden gekregen over radioactiviteit.

Belangrijkste resultaten

Leken / leerlingen missen inzicht in de wetenschappelijke betekenis van termen zoals straling, radioactief materiaal, besmetting en dosis. Er bestaan veel misconcepten over (de risico’s van) straling. Hierdoor worden risico’s van straling niet goed ingeschat: mensen zijn te weinig of juist te veel bezorgd.

Ook nadat leerlingen les hadden gekregen over radioactiviteit, bleven veel misconcepten bestaan. Het maakte hierbij niet uit of leerlingen een traditionele les hadden over radioactiviteit (geen aandacht voor risico’s) of een PLON les (wel aandacht voor risico’s). In beide lessen werd geen rekening gehouden met reeds aanwezige misconcepten, waardoor de misconcepten na de les bleven bestaan.

Conclusie en aanbevelingen

Als je leerlingen voor wil bereiden op deelname aan de moderne samenleving, moet er ook aandacht zijn voor de risico’s van ioniserende straling. Maar alleen aandacht besteden aan deze risico’s, en niet aan reeds aanwezige misconcepten bij leerlingen, heeft weinig effect. Het is daarom belangrijk rekening te houden met de voorkennis van leerlingen.

Maar welke onderwerpen zijn nu belangrijk om te behandelen in de les, als je wil dat leerlingen risico’s van ioniserende straling kunnen inschatten? Hier hebben straling experts aanbevelingen over gedaan. Alle aanbevelingen zijn te vinden in tabel 1 en 2 van het artikel van Eijkelhof (1996). Kort samengevat is het belangrijk om meer aandacht te besteden aan:

• besmetting met radioactieve substanties
• bescherming tegen straling
• diverse toepassingen, zoals opslag van nucleair afval en medische toepassingen.

Verwijzingen

• Download: Artikel Eijkelhof H.M.C. (1996)‘Radiation risk and science education.’
• Artikel: Eijkelhof H.M.C. & Wierstra R.F.A. (1985). Effecten van straling en risico-afweging: een onderzoek naar kennis en attituden van leerlingen van 5-HAVO. TDß, 4(1), 61-74.
• Artikel: Eijkelhof H.M.C. & Lijnse P.L. (1987). Denkbeelden over radioactiviteit in de berichtgeving van Tsjernobyl. TDß, 5(1), 16-29.
• Artikel: Klaassen C.W.J.M., Eijkelhof H.M.C., Lijnse P.L. & Scholte R.L.J. (1988). Leerlingen over Tsjernobyl. TDß, 6(3), 199-219.
• Proefschrift: Eijkelhof H.M.C. (1990). Radiation and risk in physics education (niet digitaal verkrijgbaar)
• Website: Wat is radioactieve straling – Informatie over straling in de vorm van animaties, filmpjes en FAQ

[/collapsibles]