Netwerk van NLT-didactici

In april 2013 kwamen negen lerarenopleiders en leerplanontwikkelaars in Utrecht bij elkaar, om te praten over de vraag of de oprichting van een netwerk van NLT-didactici wenselijk en levensvatbaar zou zijn. Dit bleek het geval.Inmiddels is een netwerk van NLT-didactici gevormd dat ongeveer drie keer per jaar samenkomt. De leden van dit netwerk zijn voor het merendeel verbonden aan de lerarenopleidingen van verschillende universiteiten en hogescholen. In dit webartikel leest u de uitkomsten van de sessies tot dusver.

[collapsibles]
[collapse title=’Sessie april 2013: Wenselijkheid en levensvatbaarheid’]

Het initiatief voor een netwerk van NLT-didactici kwam van twee kanten:

• De werkgroep Opleiding & Professionalisering NLT had o.a. als opdracht te onderzoeken hoe (toekomstige) docenten (beter) toegerust kunnen worden voor het vak NLT
• Binnen het Landelijk Coördinatiepunt NLT (LCP) was er de wens om mensen die zich met NLT-didactiek bezig houden, een netwerk te laten vormen

Wenselijkheid
Tijdens de bijeenkomst werd snel duidelijk dat alle aanwezigen een netwerk van NLT-didactici wenselijk vonden. Een eerste inventarisatie van mogelijke activiteiten binnen zo’n netwerk leverde onder meer het volgende op:

• Uitwisselen van ervaringen, materialen, kennis en ideeën
• Inspiratie voor opleiden en professionaliseren van docenten NLT
• Onderzoeksvragen ontwikkelen, eventueel leidend tot (didactische) instrumenten
• Vragen vanuit het LCP met betrekking tot NLT-didactiek beantwoorden
• Feedback op modules geven vanuit didactisch oogpunt
• Bijdragen aan een mogelijk te schrijven Handboek NLT
• Expliciteren van NLT-didactiek

Levensvatbaarheid
Wat betreft de levensvatbaarheid was men van mening dat dit afhangt van zaken zoals:

• Het deelnemen van voldoende deskundige en gemotiveerde mensen
• De werkdruk vanuit zo’n netwerk, frequentie van bijeenkomsten, etc. (vanwege reeds behoorlijk volle werkweken)

Volgende sessie
Ondanks de aarzeling wat betreft de levensvatbaarheid wilde men het netwerk een kans geven. Daarom is er afgesproken om op 8 oktober een sessie te houden over “Wat is kenmerkend voor NLT-didactiek ten opzichte van didactiek van andere bètavakken?”. Tijdens deze sessie worden verdereafspraken gemaakt over activiteiten e.d. van het netwerk.

[/collapse]
[collapse title=’Sessie oktober 2013: Wat is kenmerkend voor NLT-didactiek?’]

Sinds het eerste artikel over het netwerk van NLT-didactici hebben meer mensen zich bij de groep aangesloten. Het netwerk telde in oktober 18 deelnemers, verbonden aan de lerarenopleidingen van verschillende universiteiten en hogescholen.

De tweede bijeenkomst was op 8 oktober, in Utrecht. De hoofdvraag die tijdens de eerste bijeenkomst was geformuleerd, was vertaald in twee deelvragen:

1. Wat onderscheidt NLT van andere bètavakken?
2. Hoe bereik je de doelstellingen van NLT?

Een aantal deelnemers had volgens afspraak vooraf stukken verspreid naar aanleiding van deze vragen. In de bijeenkomst werden de stukken kort toegelicht:

1. Ontwikkeldocumenten voor NLT-modules
De andere exacte vakken hebben een conceptueel netwerk; nieuwe kennis sluit bij dat netwerk aan. Dat conceptuele netwerk is bij NLT veel minder aanwezig: leerlingen hebben een verschillend vakkenpakket en de NLT-modules vormen wat betreft inhoud geen samenhangend geheel.

2. Interdisciplinariteit

Bij NLT lijkt het vooral te gaan om interdisciplinaire problemen, en minder om interdisciplinaire methodes en concepten.

3. Kenmerken van bèta-didactische benaderingen
Dit wordt nog verder uitgewerkt.

4. Videolessen in NLT
Videolessen zijn een mogelijke oplossing voor een tekort aan expertise in docententeams per locatie. Er worden virtuele teams gevormd, waardoor nieuwe expertise de school binnenkomt. Een organisatorische en
didactische uitdaging.

5. Onderzoek rond professionele ontwikkeling van NLT-docenten en docententeams
Tijdens het professionaliseringsproject ontstond geleidelijk een vorm van team teaching. Dat lijkt specifiek voor NLT.

6. De aard van NLT
Er zijn vier specifieke kenmerken voor NLT geformuleerd: interdisciplinariteit, studie- en beroepscontext, de rol van technologie en de rol van wiskunde.

7. Onderzoek naar het gebruik van authentieke beroepspraktijken in modules
Binnen wiskunde wordt kennis in een context aangeboden, maar de context wordt niet getoetst. Bij NLT gaat het om de context (interdisciplinair probleem). Wat en hoe moet je toetsen bij NLT?

In de discussie naar aanleiding van deze zeven onderwerpen kwamen verschillende vragen naar voren. Er is besloten om via een aantal gerichte didactisch getinte vragen te komen tot een didactisch raamwerk voor NLT.

Daarmee was de vraag beantwoord of de groep doorgaat. Zoals iemand zei: “We hebben een goede discussie gehad, maar we zijn nog niet klaar.”
Enkele mensen zullen een samenhangend stel didactische vragen formuleren. Voor de volgende bijeenkomst zal elke vraag door enkele deelnemers verder uitgediept en besproken worden.

[/collapse]
[collapse title=’Sessie februari 2014: Aard van NLT’]

De derde bijeenkomst van het netwerk van NLT-didactici vond plaats op 5 februari 2014, in Garderen, op de avond voor de NLT conferentie. Er waren 15 deelnemers aanwezig, die voor een geanimeerde en inspirerende bijeenkomst zorgden.
Het doel van de bijeenkomst was een discussie naar aanleiding van de inbreng van deelnemers op vijf didactische vragen met betrekking tot de aard van NLT, die tijdens de bijeenkomst op 8 oktober geformuleerd waren.

Er was voor de volgende vragen vooraf door deelnemers een notitie aangeleverd:

1. Welke voor NLT relevante relaties tussen de vakken die deel uitmaken van NLT kunnen we benoemen?
2. Wat bedoelen we met ‘een metablik’ op bètawetenschap?
3. Welke aspecten van wiskunde zijn van belang in natuurwetenschap?
4. Wat zijn kenmerken van de wisselwerking tussen technologie en natuurwetenschap?
5. Op welke manier is oriëntatie op studie en beroep zichtbaar in modules?

Elke notitie werd kort toegelicht door één van de auteurs, gevolgd door een levendige discussie waarin een aantal interessante gezichtspunten voorbij kwam. We concludeerden aan het eind van de avond een aantal overkoepelende zaken.
Nadat we vastgesteld hebben wat belangrijk is voor didactiek van NLT, moeten we:

1. Voor onszelf beschrijven wat het aspect inhoudt
2. Vervolgens docenten bewust maken
3. Met docenten vaststellen hoe leerlingen bereikt worden

Meer specifiek gaan we per didactische vraag zoals hierboven geformuleerd, het volgende stramien toepassen, zodat er een herkenbaar format is voor de uitwerking van de vragen. Per vraag:

• verzamelen van achtergrondinformatie: beschrijving, bronnen
• inventarisatie in modules: een overzicht van voorbeelden van/in modules
• uitwerking in de klas: manieren om er in de klas aandacht aan te besteden, voorbeelden van good practices en materialen
• beschrijven van de eindprestatie
• voorbeelden van toetsing

Voor de volgende bijeenkomst zal dit stramien voor twee van de vijf vragen uitgewerkt worden door enkele deelnemers. Tijdens de bijeenkomst worden de uitwerkingen besproken. Het doel is om daarna dit materiaal beschikbaar te maken voor docenten en leraren in opleiding.

[/collapse]
[collapse title=’Sessie juni 2014: Interdisciplinariteit, Wiskunde en natuurwetenschappen’]

De vierde bijeenkomst van het netwerk vond plaats op 3 juni 2014, in Utrecht. Tijdens deze bijeenkomst gingen we dieper in op:

Welke, voor NLT relevante, relaties tussen de vakken die deel uitmaken van NLT, kunnen we benoemen? Welke aspecten van wiskunde zijn van belang in natuurwetenschappen?

1. Interdisciplinariteit
Harrie Eijkelhof sprak over mogelijke aansluiting van NLT bij de implementatie van de kennisbasis natuurwetenschappen en technologie voor de onderbouw VO. In deze kennisbasis onderscheidt men negen denkwijzen: patronen; schaal, verhouding en hoeveelheid; oorzaak en gevolg; systeem en systeemmodellen; behoud, transport en kringloop van energie en materie; structuur en functie; stabiliteit en verandering; duurzaamheid; risico’s en veiligheid. In de ECENT artikelen ‘Kennisbasis natuurwetenschappen en technologie, onderbouw VO’ en ‘Opbrengsten van de ECENT conferentie 2014’ vindt u meer informatie over de kennisbasis.

Van enkele denkwijzen zijn leerdoelen en voorbeelden van te stellen vragen bekeken en bediscussieerd. Voorbeelden van NLT-modules waarin een aantal denkwijzen voorkomen kwamen ter sprake. De aanwezigen leek dit een veelbelovende weg om interdisciplinariteit zichtbaar te maken voor docenten en leerlingen, en om aan te sluiten bij ontwikkelingen in de onderbouw. Voorwaarde is dat de rol van wiskunde, die impliciet in een aantal leerdoelen en vragen bij denkwijzen aanwezig is, voldoende belicht wordt. De denkactiviteiten die in het nieuwe examenprogramma van wiskunde opgenomen zijn, kunnen hierbij betrokken worden.

Om concrete activiteiten voor te bereiden en te starten, zou er een werkgroep moeten komen. Vier leden van het netwerk van NLT-didactici gaan in overleg met de stuurgroep Verankering NLT zo’n werkgroep voorbereiden en opstarten.

2. Wiskunde en natuurwetenschappen
Er is een enquête gehouden onder examenleerlingen NLT. Verspreid door de enquête hadden 10 vragen betrekking op wiskunde en NLT. Enkele enquêteresultaten zijn besproken. Alle enquêteresultaten vindt u in het rapport De relatie wiskunde en nlt volgens eindexamenleerlingen.

Daarnaast is tijdens deze bijeenkomst een eerste poging gedaan om wiskundige denkactiviteiten te koppelen aan de denkwijzen van de kennisbasis, en zijn enkele NLT modules hierop geanalyseerd. Een eerste conclusie is dat er geen één-op-één-relatie is tussen wiskundige denkactiviteiten en de denkwijzen in de kennisbasis, maar dat er hier en daar duidelijke raakvlakken zijn. Ook dit wordt vervolgd.

[/collapse]
[collapse title=’Sessie oktober 2014: NLT-didactiek, portfolio’]

De vijfde bijeenkomst van het netwerk vond plaats op 9 oktober 2014, in Utrecht. Tijdens deze bijeenkomst gingen we in op:

1. Ervaringen met de cursus NLT-didactiek aan de Eindhoven School of Education
De ervaringen met een kleine groep studenten die een track voor docenten O&O en NLT volgt, zijn veelbelovend. Ook de Hogeschool Utrecht biedt
NLT-didactiek aan.

2. Wisselwerking tussen technologie en natuurwetenschappen
We kregen een overzicht van de informatie die hierover beschikbaar is, met daarin aandachtspunten voor NLT-didactiek. Er zullen NLT-modules geanalyseerd worden om aan te geven waar de wisselwerking expliciet of impliciet aan de orde komt. Enkele voorlopige voorstellen voor docent- en leerlingenactiviteiten werden genoemd, maar zijn nog niet besproken.

3. Zichtbaarheid van oriëntatie op studie en beroep in de modules
Er werd voorgesteld om leerlingen een portfolio met hoofdlijnen te laten aanleggen, in plaats van verzamelingen losse opdrachtjes. Een portfolio kan laten zien wat een leerling gepresteerd heeft. Het kan een rol innemen bij kwaliteitsbeoordeling en een functie hebben voor vervolgopleidingen, bijvoorbeeld bij matchingsgesprekken en decentrale selectie.

Aandachtspunten bij de ontwikkeling van een portfolio:

• De vorm moet duidelijk zijn: goed voorgestructureerd, behapbaar en bereikbaar
• Leerlingen moeten eigenaarschap hebben
• Er moet niet teveel tijd gaan zitten in het bijhouden van het portfolio
• Er moeten criteria voor beoordeling komen

Dit voorstel wordt verder uitgewerkt, ook praktisch.

4. Interdisciplinariteit
Er werd gediscussieerd over de verschillen tussen biologen, fysici, chemici, wiskundigen en aardrijkskundigen wat betreft denk- en werkwijzen, en over de implicaties voor NLT-onderwijs.

[/collapse]
[collapse title=’Sessie februari 2016: Bronnenboek NLT-didactiek’]

De zesde bijeenkomst van het netwerk vond al plaats in 2015. Over de besproken onderwerpen werd verder gesproken in februari 2016.

Tijdens deze bijeenkomsten is gesproken over:

• Een leerlingen portfolio voor NLT
• Een analysekader voor NLT-modules
• Mogelijkheid tot een bronnenboek NLT-didactiek

Bronnenboek NLT-didactiek
Wat betreft dat bronnenboek NLT-didactiek is er gediscussieerd over inhoud en opzet. Daarnaast is advies gevraagd aan docenten, onderzoekers en de Stuurgroep Verankering NLT. Er is nu een opzet voor de inhoud en organisatie van het geheel en er is begonnen met een pilot. Die pilot bestaat uit een overzicht van de inhoud, met specificaties en twee katernen: een inleidend katern en een katern over toetsing binnen NLT. Het is de bedoeling dat na deze pilot nog ongeveer zeven katernen volgen, om zo een overzicht te geven van de huidige stand van zaken wat betreft didactiek van NLT. De publicatie zal voorlopig digitaal zijn en is bestemd voor lerarenopleiders en docententeams. Momenteel wordt er gedacht aan de volgende katernen:

• Kaders voor NLT
• NLT op school
• Modules
• Leerlijnen
• Aard van NLT in de les
• Leerlingen kenmerken
• Toetsing en monitoring
• Docententeams
• Buitenschools samenwerken

Er is nog ruimte voor nieuwe auteurs. Geïnteresseerden kunnen contact opnemen met Jenneke Krüger.

[/collapse]

Verwijzingen

Verzamelen en uitwisselen van informatie gebeurt voorlopig op een plek in de Cloud, de groep heeft (nog) geen eigen website.

Deelnemen of meer weten?
Als je belangstelling hebt om deel te nemen aan het NLT netwerk of meer wilt weten, stuur dan een mail naar Jenneke Krüger.

De volgende bijeenkomst van het netwerk is op 15 september 2016.